ΠΟΛΥΣΤΥΠΟΣ

Ο Πολύστυπος συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πέντε υψηλότερα χωριά της Κύπρου, αλλά και ανάμεσα στα πιο μικρά, αφού είναι το τρίτο μικρότερο σε διοικητική έκταση χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, με έκταση μόνο 239 εκτάρια.

Η ονομασία του χωριού Πολύστυπος σημαίνει τοποθεσία με πολλές στύπες (φυτά αμπελιού). Συνεπώς, Πολύστυπος σημαίνει τόπος κατάφυτος από αμπέλια. Τώρα θα μου πείτε ο Πολύστυπος δεν είναι γνωστός για τα αμπέλια του αλλά για τα φουντούκια του, αλλά αυτό που δεν γνωρίζουν οι περισσότεροι είναι ότι στο παρελθόν η περιοχή του χωριού ήταν κατάφυτη από αμπέλια, τα οποία, όμως, οι κάτοικοι μείωσαν κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, οπότε και επιβλήθηκε ειδική φορολογία για την παραγωγή κρασιού. Το πότε ιδρύθηκε το χωριό είναι άγνωστο, θεωρείται όμως σίγουρο ότι το χωριό υπήρχε κατά τα μεσαιωνικά χρόνια, αφού αναφέρεται σε διάφορα μεσαιωνικά έγγραφα.

Όπως προείπαμε, ο Πολύστυπος είναι γνωστός για τα φουντούκια του και οι κάτοικοι, με τη βοήθεια του κράτους, καθιέρωσαν και επίσημα το παμπάλαιο μονοπάτι μήκους 1.7 Km που διασχίζει το φουντουκοδάσος του χωριού ως μονοπάτι της φύσης και μέρος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Προστασίας της Φύσης ''Natura 2000''. Το μονοπάτι ξεκινά από το ''Βρυσί'' ή ''Κάτω Βρύση'' - μια φυσική πηγή στην κάτω γειτονιά του χωριού, που είναι και η αρχαιότερη γειτονιά του χωριού, όπου και ξεκινήσαμε κι εμείς τη διαδρομή μας. Το μονοπάτι οδεύει κατηφορικά και εκτός από τις φουντουκιές μπορείτε να δείτε και άλλα είδη δέντρων, όπως καρυδιές, ροδιές, αμυγδαλιές κ.α. Το πιο αξιοθαύμαστο, όμως, στοιχείο της διαδρομής είναι η ορχιδέα Epipactis Microphylla, που ανθίζει μόνο δίπλα στις ρίζες της φουντουκιάς. Η συγκεκριμένη φουντουκιά είναι ενδημικό φυτό της Κύπρου και μπορείτε να θαυμάσετε τα μικρά, λευκά ανθάκια της στις αρχές Μαΐου, που είναι και η περίοδος ανθοφορίας της. Στην πορεία θα διασχίσετε ένα μικρό ρυάκι, μετά από το οποίο η διαδρομή χωρίζει. Είτε θα συνεχίσετε την πορεία μέσα στην κοιλάδα, είτε θα κάνετε στάση κάτω από τους ''Κλάδους του Χατζηματθαίου'', οι οποίοι είναι δύο τεράστιοι δρύες, για να πάρετε στη συνέχεια τον ανηφορικό αγροτικό δρόμο που οδηγεί στο μοναστήρι του Απ. Ανδρέα και στον ασφαλτοστρωμένο κύριο δρόμο που οδηγεί στη Λευκωσία.

Λέγοντας μοναστήρι, μην περιμένετε να δείτε μοναστήρι με κελιά, αφού μόνο η εκκλησία έχει διασωθεί και είναι το τελευταίο κατάλοιπο μιας πανάρχαιης μονής του Απ. Ανδρέα του Πολυστύπου, όπως ήταν γνωστός. Η μονή ήκμαζε μέχρι το 1700, αλλά το 1708, μια ισχυρή σεισμική δόνηση και μια επιδημία ευλογιάς αποδεκάτισαν τους μοναχούς, άρχισε η παρακμή και γύρω στα 1898 έπαυσε να λειτουργεί σαν Μονή. Το ξωκλήσι σήμερα, εκτός από τις τελέσεις μυστηρίων, λειτουργεί μόνο τέσσερεις φορές το χρόνο. Το ξωκλήσι έχει, όπως και πολλοί άλλοι μικροί ναοί στην περιοχή του Τροόδους, όμορφη ξύλινη στέγη με αγκιστρωτά κεραμίδια, ενώ η εφέστια εικόνα του Απ. Ανδρέα λέγεται πως είναι θαυματουργή.

Περίπου 100 μέτρα δυτικά της εκκλησίας βρίσκεται ακόμη ένας αιωνόβιος δρυς, ο οποίος λέγεται πως είναι πάνω από 600 ετών και μπορείτε να καθίσετε στις γέρικες ρίζες του και να απολαύσετε τη φύση και να νιώσετε την ενέργεια του αρχαίου αυτού του δέντρου.Ο θρύλος λέει πως τον Δεκέμβριο του 1944 υλοτόμοι άρχισαν να κόβουν τις βελανιδιές του Απ. Ανδρέα και αυτές ζήτησαν την ικεσία του Αγίου, ο οποίος τις άκουσε και την επόμενη μέρα ο αρχιϋλοτόμος, ονόματι Χριστοφής του Γιώργαρου αρρώστησε ξαφνικά, το σχέδιο ναυάγησε και ο δρυμός σώθηκε.

Πίσω στο χωριό, αν θέλετε να διανυκτερεύσετε υπάρχει το σπίτι της Ευρυδίκης, ενώ για καφέ και γλυκό δοκιμάστε το καφενείο του Σταυρή ή τον σύλλογο του Ηρακλή. Τέλος, στο Κέντρο Νεότητας ή στο Καφεστιατόριο "Πάνθεον" μπορείτε να απολαύσετε εύγευστα τοπικά εδέσματα παρέα με επίσης εύγευστα τοπικά κρασιά του Πολύστυπου. Μην παραλείψετε να αγοράσετε τα γνωστά λουκάνικα από το εργαστήριο του κου Ανδρέα Πολυδώρου και σημειώστε, επίσης, ότι στα μέσα Οκτωβρίου μπορείτε να απολαύσετε παλουζέ και ζιβανία στην εκδήλωση ‘‘Μαδαρή Μάνα Γη’’.

Υψόμετρο: Μέσο υψόμετρο 1150 μέτρα.
Απόσταση: 50 Km από τη Λευκωσία, 48 Km από τη Λεμεσό, 80 Km από τη Λάρνακα και 87 Km από την Πάφο.
Κάτοικοι: 155
ΗΟΤ: Το φουντουκοδάσος, το εκκλησάκι του Απ. Ανδρέα, οι αιωνόβιοι δρύες.

Άρθρο του Ανδρέα Κωνσταντίνου, αναδημοσιευθέν εκ της εφημερίδας AVANT GARDE, τεύχος 33, Σεπτεμβρίου 2013.