Η είδηση στις κοινωνικές στήλες των εφημερίδων, στα μέσα Μαϊου, μας θύμισε το εδώ και πολλά χρόνια ακατοίκητο μοναστήρι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στο Καϊμακλί. Όπως διαβάσαμε, στις 17 Μαΐου 2010 έγιναν τα εγκαίνια του ναού της Μονής από το Μητροπολίτη Τριμυθούντος Βαρνάβα.
Πέρασαν πάνω από 10 χρόνια από τη μέρα που η τελευταία μοναχή του ιδιόρρυθμού μοναστηριού της Μεταμορφωσεως του Σωτήρος στο Καϊμακλί υποχρεώθηκε να το εγκαταλείψει λόγω γήρατος και να μετακινηθεί σε οίκο ευγηρίας, όπου και απεβίωσε. Έκτοτε, το μικρό και σχετικά άγνωστο μοναστήρι, μετόχι της Ιεράς Μονής Σταυροβουνίου, έμεινε ερειπωμένο και άνοιγ για την τέλεση της Θείας Λειτουργίας μόνο στις 6 Αυγούστου του κάθε έτους (εκτός από το 2009, όπου δεν τελέστηκε η Θεία Λειτουργία), ημερομηνία κατά την οποία η ορθόδοξη εκκλησία τιμά τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού.
Το μοναστήρι βρίσκεται έξω από τον παραδοσιακό πυρήνα του Καϊμακλίου, στην όδο Καλογραιών 3, σε πολύ μικρή απόσταση από την πράσινη γραμμή. Η απουσία κάποιας ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής μορφής αποτρέπει τον τυχαίο επισκέπτη να ξεχωρίσει το μοναστήρι από τα σπίτια της περιοχής. Θέλει πολλή παρατηρητικότητα για να εντοπίσεις πάνω από την πόρτα τη μικρή πινακίδα με το όνομα του μοναστηριού και τη χρονολογία ανέγερσης του, το 1928.
Τον Ιούνιο που μας πέρασε, η Ιερά Μονή Σταυροβουνίου ανακαίνισε τους χώρους του μετοχίου της, με σκοπό η εκκλησία να ανοίγει για την τέλεση της Θείας Λειτουργίας τέσσερις φορές το χρόνο, στις 6 Αυγούστου και σε άλλες τρεις γιορτές κατά τις οποίες παραδοσιακά πανηγύριζε, του Αποστόλου Ανδρέα στις 30 Νοεμβρίου, την Υπαπαντή του Κυρίου στις 2 Φεβρουαρίου και των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στις 21 Μαΐου. Αυτό γινόταν πάντοτε, όπως μας εξήγησαν από το Σταυροβούνι: "Στην Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως δεν ετελείτω Θεία Λειτουργία, εκτός από τέσσερις φορές το χρόνο. Τις υπόλοιπες μέρες, οι μοναχές τελούσαν μόνες τους τον Εσπερινό και τον Όρθρο."
Ο Δρ. Πέτρος Στυλιανού, στο βιβλίο του "Το Μοναστήρι της Μεταμόρφωσης στο Καϊμακλί", το οποίο εξεδόθη το 1985, αναφέρεται σε τέσσερις μοναχές που συνάντησε εκεί το Νοέμβριο του 1983, τις αδελφές Μαγδαληνή, Γλυκερία, Συγκλητική και Μακαρία. Σημειώνει δε ότι η Μαγδαληνή ήταν η "πρώτη τη τάξει" και ότι καταγόταν από τον Κεφαλόβρυσο της Κυθρέας και ότι η Μακαρία ήταν από την Αθηένου.
Από διηγήσεις των μοναζουσών, ο Δρ Στυλιανού σημειώνει στο βιβλίο του ότι το μοναστήρι αρχικά βρισκόταν σε ένα σπίτι στο κέντρο του Καϊμακλίου. Η αδελφή Μαγδαληνή ανέφερε στο συγγραφέα ότι οι πρώτες μοναχές που δημιούργησαν τη μονή ήταν η Θεοφανώ, η οποία καταγόταν από το Καϊμακλί, η Αθανασία και η Χριστίνα.
Στο βιβλίο του Δρος Στυλιανού σημειώνεται ότι γύρω στο 1951 πνευματικός πατέρας των τριών μοναζουσών υπήρξε ο ιερομόναχος Μακάριος Σταυροβουνιώτης.
Δημιουργία
Ο Δρ. Πέτρος Στυλιανού εκτιμά, από τις διηγήσεις των μοναζουσών, ότι το μοναστήρι θα πρέπει να συστάθηκε γύρω στο 1894, σε άλλη τοποθεσία, μέσα στον παραδοσιακό πυρήνα του Καϊμακλίου. Από άλλες μαρτυρίες μαθαίνουμε ότι αν και αρχικά ήταν απλό κοινόβιο και όχι μοναστήρι, εν τούτοις θεωρείται ως το πρώτο γυναικείο μοναστήρι που λειτούργησε στην Κύπρο, αφού ακόμα και μέχρι το 1945 δεν λειτούργησε κανένα άλλο γυναικείο κοινόβιο μοναστήρι στην Κύπρο. Στο χώρο που βρίσκεται σήμερα η Μονή μεταφέρθηκε το 1928 και η εκκλησία εικάζεται ότι ανεγέρθη το 1951, έχοντας εγκαινιαστεί και μυρωθεί στις 17 Μαϊου 2010!
Από το ίδιο βιβλίο μαθαίνουμε ότι μέχρι το 1964 "πρώτη τη τάξει" ήταν η μοναχή Αθανασία και μέχρι το 1973 η μοναχή Χριστίνα από τη Βώνη. Από τότε και μέχρι το 1985 τουλάχιστον, που εξεδόθη το βιβλίο, "πρώτη τη τάξει" ήταν η μοναχή Μαγδαληνή.
Πιστεύεται ότι τις περισσότερες μοναχές και συγκεκριμένα δώδεκα στον αριθμό, το μοναστήρι θα πρέπει να τις φιλοξενούσε γύρω στο 1945. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι το 1945 ενετάχθη στην αδελφότητα της μονής η μετέπειτα ηγουμένη της Ιεράς Μονής Αγίου Ηρακλειδίου γερόντισσα Χαριθέα.
Σύμφωνα με το ίδιο βιβλίο, κατά τη δεκαετία του 1980 ήταν αυτοσυντήρητο. Οι μοναχές κατασκεύαζαν διάφορα είδη όπως σεντόνια, πουκάμισα, γλυκά και λευκαρίτικα, τα οποία πουλούσαν. Σημειώνεται, επίσης, ότι από το 1951 μέχρι το 1963 η Θεία Λειτουργία πραγματοποιείτω κάθε Κυριακή ενώ όταν μειώθηκε ο αριθμός των καλογραιών οι τελούμενες Θείες Λειτουργίες περιορίστηκαν σε τέσσερεις το χρόνο.
"Ιδιόρρυθμο μοναστήρι"
Αναζητώντας την ερμηνεία της συγκεκριμένης φράσης, ανακαλύψαμε διάφορες ερμηνείες, μερικές εκ των οποίων είναι:
- Την περιουσία της μονής τη βρήκαν οι μοναχοί/μοναχές και είναι υποχρεωμένοι/ες να τη διαφυλάσσουν.
- Στα ιδιόρρυθμα μοναστήρια, κάθε μοναχός/μοναχή παίρνει ένα μικρό μισθό και οφείλει να φροντίζει μόνος του/μόνη της για κάθε υλική και πνευματική ανάγκη. Κοινή είναι μόνο η προσευχή στο ναό.
- Οι "ιδιορρυθμίτες" μπορούν να φάνε κρέας, μια δυνατότητα που είναι απαράδεκτη στα κοινόβια, "κανονικά" μοναστήρια. Επιπλέον, μπορούν να πλουτίσουν από τις εργασίες τους και να διατηρούν περιουσία, παραβιάζοντας το βασικό μοναχικό ιδεώδες της ακτημοσύνης.
Η μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού
Κατά τη διήγηση των Ευαγγελιστών, ο Κύριος Ιησούς Χριστός πήρε από τους μαθητές τον Πέτρο, τον Ιωάννη και τον Ιάκωβο και ανέβηκε στο όρος Θαβώρ για να προσευχηθεί. Οι τρεις μαθητές Του, όπως ήταν κουρασμένοι από τη δύσκολη ανάβαση στο Θαβώρ κάθισαν να ξεκουραστούν και έπεσαν σε βαθύ ύπνο. Όταν, όμως, ξύπνησαν, αντίκρυσαν το απροσδόκητο και εξαίσιο θέαμα. Το πρόσωπο του Κυρίου άστραφτε σαν τον ήλιο και τα φορέματα Του ήταν λευκά σαν το φως. Τον περιστοίχιζαν δε και συνομιλούσαν μαζί του δύο άνδρες, ο Μωυσής και ο Προφήτης Ηλίας. Αφού οι μαθητές συνήλθαν κάπως από την έκπληξη, ο πάντα ενθουσιώδης Πέτρος, θέλοντας να διατηρηθεί αυτή η αγία μέθη που προκαλούσε η ακτινοβολία του Κυρίου, ικετευτικά του είπε να στήσουν τρεις σκηνές. Μία για τον Κύριο, μία για τον Μωυσή και μία για τον Ηλία. Πριν προλάβει, όμως, να τελειώσει τη φράση του, ήλθε σύννεφο, τους σκέπασε και μέσα απ' αυτό ακούστηκε μια φωνή που έλεγε: Ούτος εστίν ο υιός μου ο αγαπητός, αυτού ακούετε" (Λουκά, θ' 28, 36).
Απολυτίκιο. Ήχος βαρύς.
Μετεμορφώθης εν τω όρει, Χριστέ ο Θεός, δείξας τοις μαθηταίς σου, την δόξαν σου καθώς ηδύναντο, λάμψον και ημίν τοις αμαρτωλοίς, το φως το αΐδιον, πρεσβείαις της Θεοτόκου, Φωτοδότα δόξα σοι.
Αναδημοσίευση από το περιοδικό "Πρωτεύουσα", τεύχος Αυγούστου 2010.
